Поздравление на осетинском языке с праздником джеоргуыба
Поздравление на осетинском языке с праздником джеоргуыба
Хроника военных действий в Южной Осетии и аналитические материалы
Публикации по истории Осетии и осетин
Перечень осетинских фамилий, некоторые сведения о них
Перечень населенных пунктов Осетии, краткая информация о них и фамилиях, в них проживавших
Сборник материалов по традициям и обычаям осетин
Наиболее полное на сегодняшний день собрание рецептов осетинской кухни
В данном разделе размещаются книги на разные темы
Коста Хетагуров «Осетинскя лира», по книге, изданной во Владикавказе (Орджоникидзе) в 1974 году.
Зыгуымон æхсæв у фæззæджы бæрæгбæттæй иу, кодтой йæ Джеоргуыбайы мæйы, хуыцаубоны, Джеоргуыбамæ ма-иу къуыри куы уыди, уæд. Ацы бæрæгбон абон адæмæй ферох, фæлæ йæ раздæры заманты кодтой хуссары дæр æмæ цæгаты дæр (кæс Зыгуымон æхсæв).
Адæм-иу сæ фæззыгон куыстытæ бакодтой, сæ хор-иу систой, сæ хос-иу бафснайдтой. Суанг ма-иу хъæмп æмæ зыгуым дæр æфснайд æрцыдысты. Хохаг лæджы зæрдæ ницæмæуал æхсайы – куывдты рæстæг æрцыд.
Бæрæгбон кодтой бинонтæ. Хистæр-иу æртæ чъирийы скуывтæ Хуыцауы фæстæ тынгдæр куывтой Уацилла æмæ Галæгонмæ, цæмæй хор æмæ фосæфсæст уой, сæ бæркад фылдæрæй-фылдæр кæна, дымгæйы бардуаг Галæгон сæ фыдбылызæй хиза.
Афтæ дæр уыд, æмæ-иу бинонты хистæр се ‘ртæ чъирийы скуывта, сæ хортæ кæм уыдысты, уым – сæ гонты, сæ къутуты цур, ома уæд Хуыцау æмæ Уацилламæ, хоры бæркад кæмæй аразгæ у, уыцы зæдтæ, уыцы дауджытæм йæ ныхас хуыздæр фехъуысдзæн, зæгъгæ.
Зыгуымон æхсæв (ночь Половы) отмечается в ноябре, за неделю до Джеоргуыба. В наши дни праздник почти позабыт, но в прежние времена его отмечали как на юге, так и на севере Осетии (см. Зыгуымон æхсæв).
Посвящался он, о чем говорит его название, завершению осенних работ, когда убран не только хлеб, но и полова, и отмечался в узком семейном кругу. На столе непременно стояли три пирога, арака, пиво. Глава семьи возносил молитву, обращаясь к Уацилла и Галæгону с просьбами об изобилии хлеба и скота, о защите от несчастий и непогоды.
Ирон адæм стыр кад, стыр аргъ кæнынц сæ зæдтæн, сæ дзуæрттæн. Фæлæ уыцы дзуæртты хсæн дæр уæлдай кадджындæр бынат ахсы Уастырджи, нæлгоймæгты бардуаг, бæлццæтты, хæстонты фæндарастгæнæг, мæгуыртæн æххуысгæнæг, кæстæрты раст фæндагыл аразæг. Ирон адæймаг ыл кæддæриддæр, цыфæнды уавæры дæр йæхи ма бафæдзæхса, уымæн гæнæн нæй. Уæдæ ахæм цины фынг дæр нæма уыд, æмæ Хуыцауы фæстæ куывд Уастырджийы тыххæй ма рацæуæ
Уастырджи ирон адæммæ æрбацыд сæ рагфыдæлтæ нартæй, цард радта нæртон сылгоймæгты фидауц Сатанайæн.
Адæмæн сæ уарзон зæд, сæ уарзон дзуар хайджын у адæймаджы хуыздæр миниуджытæй. Фырбуцæн æй хонынц «Сызгъæрин Уастырджи», «Хъæбатыр Уастырджи», «Сызгъæринбазыр Уастырджи». У бæрзонд, фæтæнуæхск, хæрзконд урсзачъе лæг, бады урс æфсургъыл. Сылгоймæгтæ йын йæ ном нæ дзурынц, хонынц æй «Лæгты дзуар».
Æвæццæгæн, Ирыстоны иу ахæм ком, иу ахæм хъæу нæ разындзæн, Уастырджийы кувæндон кæм нæй. Реком æмæ Ныхасы, Хетæджы æмæ Дзывгъисы, Къобы æмæ Хур-Хоры, Джер æмæ Дыгуры Уастырджи.
Уастырджи афтæ кадджын уыд нæ фыдæлтæм, æмæ йын азы иуæндæсæм мæй сæрмагондæй схуыдтой йæ номыл – Джеоргуыбайы мæй. Фæлæ йын уыцы мæйы дæр ис сæрмагонд бонтæ, сæрмагонд къуыри – Джеоргуыбайы бæрæгбон, кæнæ Уастырджийы кувæн къуыри. Бæрæгбон фылдæр хатт æрцæуы мæйы нудæсæм, ссæдзæм кæнæ иу æмæ ссæдзæм бонмæ.
Джеоргуыбайы бæрæгбон райдайы галæргæвдæнæй. Бирæтæ снывонд кæнынц гал, уæныг æмæ йæ хуыцаубоны акусарт кæнынц.
Бæрæгбон ахæссы къуыри. Хуыцаубон – фæдзæхсæн бон, къуырисæр – йе рвитæн изæр. Уыцы бон дæр хæдзары скæнынц æртæ чъирийы, æмæ бинонты хистæр йæ кæстæрты бафæдзæхсы Уастырджийыл, азæй-азмæ бинонтæ бæрæгбоныл æнæниз, æнæмастæй куыд æмбæлой, кæстæртæ амондджын куыд уой, иннæ аз Уастырджийæн ноджы стырдæр кусарт куыд акæной.
Уастырджийы бонтæ æрцæуынц фæззæгмæ. Адæм бафснайынц сæ тыллæг, сæ хор. Ралæууы куывдтæ æмæ чындзæхсæвты рæстæг. Чызгæрвыстытæ æмæ чындзæхсæвтæ уæлдай арæхдæр вæййынц Джеоргуыбайы мæйы, Джеоргуыбайы бæрæгбон.
Фæстаг азты Джеоргуыбайы бæрæгбон ирон адæмæн сси национ бæрæгбон. Алы хæдзар, алы бинонтæ дæр æм рагацау сæхи бацæттæ кæнынц, кæмæн куыд йæ фадат амоны, афтæ кусарт акæны. Æрхонынц сыхбæсты. Бирæ рæтты сыхбæстæ, хъæубæстæ скæнынц сыхгуывдтæ, хъæугуывдтæ.
Осетины, как известно, очень чтят своих дзуаров, но особо почетное место в пантеоне осетинских святых, да и в сердцах людей, занимает Уастырджи – покровитель мужчин, путников, защитник бедных и обездоленных, наставник молодежи. Осетин, где бы он ни был и что бы с ним ни случилось, обязательно заручится поддержкой Уастырджи. А уж за пиршественным или свадебным столом второй тост непременно произносят во славу покровителя мужчин.
Образ Уастырджи пришел к нам из нашего далекого прошлого, от наших предков – нартов. Уастырджи дал жизнь и Сатане, героине нартовского эпоса, являющейся олицетворением мудрости и красоты осетинской женщины.
Люди наделили любимое божество лучшими человеческими качествами, а чтобы показать свое доброе расположение, называют его «Золотой Уастырджи», «Доблестный Уастырджи», «Золотокрылый Уастырджи» и т.д. В их воображении он предстает высоким, стройным седобородым мужчиной, восседающим на белом коне. Женщины, не смея произносить его имя, обращаются к нему «Лаггы дзуар» – «Покровитель мужчин».
Наверное, в Осетии нет такого ущелья, такого селения, где бы не было святилища в честь Уастырджи. Особенно известны Реком, Ныхас, Коб, Хурхор, Дзывгис, Роща Хетага, святилище Дигорского Уастырджи и святилище Джер.
Уастырджи был так почитаем нашими предками, что даже месяц, на который приходился его праздник, называли «Джеоргуыбайы май» – месяц Джеоргуыба. Поскольку праздник продолжается неделю, то эта неделя носит название «Неделя поклонения Уастырджи». Чаще всего праздник приходится на 19 – 21 ноября. Начинается он в воскресенье с заклания быка, которого откармливают к этому дню.
Праздник, как мы уже отмечали, длится неделю – с воскресенья по понедельник. В понедельник устраивают проводы Джеоргуыба: накрывают стол, и глава семьи возносит молитву Уастырджи, поручает его попечительству свою семью, просит здоровья и счастья младшему поколению, высказывает пожелание встретить следующий праздник более достойно, с большими почестями.
Праздник в честь любимого святого приходится на осень, когда собран хлеб и закончены все осенние работы, т.е. наступает время отдыха, время свадеб и кувдов.
В последние годы Джеоргуыба стал национальным осетинским праздником. Каждая семья готовится к нему заранее. В каждом доме, в зависимости от материальногo достатка, приносят жертву в честь праздника, приглашают соседей, родственников, друзей. Во многих местах стало традиционным устраивать общесельские кувды.
Ирыстоны зындгонддæр кувæндæттæй иу у Дзывгъисы дзуары кувæндон.
Кувæндон ис Куырттаты комы, Дзывгъисы хъæуы цур. Æвæццæгæн, раздæр уыд иу хъæуы кувæндон, фæлæ куыдфæстæмæ сси æнæхъæн комы кувæндон. Иæ бæрæгбон вæййы Джеоргуыбайы фæстæ фыццаг хуыцаубоны. Уыцы бон Ирыстоны алы рæттæй æрцæуы бирæ адæм, уæлдайдæр, Куырттаты комæй чи алыгъд, уыдонæй алчидæр йæхицæн хæсыл нымайы Дзывгъисы Уастырджийыл йæхи, йæ къабæзты бафæдзæхсын.
Кувæндон фæзынд æвддæсæм æнусы. Иæ рæзты исчи фæцæуы æмæ ма æрлæууыдаид, йæ худ ма систаид, барæг йæ бæхæй ма рахызтаид, уымæн гæнæн нæ уыд. Йæ фадат кæмæн куыд амыдта, афтæ-иу мысайнаг сæвæрдта.
Ныр дæр Дзывгъисы кувæндоны цур бирæтæ æрлæууынц, мысайнаг сæвæрынц, сæхи бафæдзæхсынц Уастырджийыл.
Бæрæгбон ахæссы иу къуыри. Фыццаг афтæ уыд, æмæ-иу куывд куы иу хъæу скодта, куы иннæ хъæу. Равзæрстой-иу дыууæ адæймаджы – куывды фысымтæ. Уыдонæй-иу алчидæр радих кодта фæйнæ фысы, гал, дзуллаг ссад, хъæбæрхор бæгæны кæнынæн. Бæрæгбонмæ бацæттæ кæнын æнцон нæ уыд, æмæ ма-иу сын æххуыс кодтой цалдæр адæймаджы. Нæлгоймæгтæ хастой суг, фыхтой бæгæны, дзидза, сылгоймæгтæ кодтой хойраджы кой. Уыцы куыстытæ цыдысты кувæндонмæ хæстæг хæдзæртты.
Æхсæны куывд-иу райдыдта дзуары лæджы куывдæй. Дзуары лæг-иу куы скуывта, уæд-иу фынгыл æрбадтысты. Фæсивæд кафыдысты, зарыдысты, се хсæнæй-иу равзæрстой цалдæр адæймаджы, æмæ уыдон æгъдауы фæткмæ кастысты. Уыцы бон-иу æппынкъаддæр кафыд æртæфондзыссæдз, цыппарфондзыссæдз адæймаджы. Лæппу-фæсивæд-иу хистæртæй бар ракуырдтой æмæ бæхтыл хъазыдысты, хуыздæр арæхстдзинад чи равдыста, уымæн-иу хистæртæ раарфæ кодтой, дзуары лæгтæ-иу сын нуазæнтæ рарвыстой.
Дзывгъисы Уастырджийы бæрæгбон-иу кæддæриддæр ацыд æгъдауыл. Фæизæрырдæм, уæд-иу хъазт баурæдтой æмæ адæм сæ хæдзæрттæм здæхтысты. Дард хъæутæй чи æрбацыд, уыдон-иу æхсæвы сæ фысымтæм баззадысты. Фысымтæ-иу сæ сбуц кодтой, æхсæв-бонмæ-иу фæкафыдысты, фæзарыдысты.
Къуырийы бон-иу куы ‘рхæццæ, уæд-иу скодтой Дзывгъисы Уастырджийы æрвитæн куывд.
Ныр дæр Дзывгъисы Уастырджийы бæрæгбон скæнынц иумæйаг куывд. Адæм фæбадынц, фæзарынц, фæкафынц.
Одно из самых известных святилищ, посвященных Уастырджи, святилище Дзывгиса (см. Дзывгъисы дзуар) находится в Куртатинском ущелье, близ селения Дзывгис. Очевидно, раньше это было святилище одного села, но позднее стало общеущельским святилищем.
Ученые относят его появление к 17 веку. В знак особого почтения, проходя мимо святилища, пешеходы снимали шапки, всадники спешивались с коней. Каждый считал своим долгом положить в святилище Мысайнаг (денежное пожертвование): несколько серебряных или медных монет достоинством 10-15 копеек.
И сегодня проезжающие мимо святилища останавливаются, кладут мысайнаг и вверяют себя и свои семьи Уастырджи.
На праздник Дзывгиса, который приходится на первое воскресенье после Джеоргуыба, съезжаются люди из всех сел Осетии. Выходцы из Куртатинского ущелья вообще считают своей святой обязанностью присутствовать в этот день на празднике и препоручить себя и своих близких попечительству Уастырджи.
Праздник длится неделю. Раньше кувд проводило определенное село, в порядке очередности. Выбирали две семьи – фысымта, ответственных за праздник, которые выделяли из своего хозяйства несколько баранов, быка, муку, ячмень на пиво. Поскольку подготовка к кувду – дело хлопотливое, им помогали еще несколько человек. Мужчины заготавливали дрова, варили пиво, мясо, женщины пекли пироги. Все эти подготовительные работы велись в ближайших к святилищу домах.
К вечеру все участники расходились, жители дальних сел оставались у родственников, которые накрывали для них столы, и пиршество с песнями, с танцами вновь возобновлялось.
Через неделю устраивались проводы праздника.
Праздник Уастырджи Дзывгиса не забыт и в наши дни. Отмечается он общественными кувдами с ритуальными молитвами, после которых все садятся за пиршественные столы. Молодежь поет, танцует, веселится.
Джеры дзуары кувæндон ис Дзауы районы, Джеры хъæумæ хæстæг (кæс Джеры дзуар). Дзуарыл сæхи фæдзæхстой канд ирæттæ нæ, фæлæ гуырдзиæгтæ дæр. Куывдмæ цыдысты афæдз дыууæ хатты – Майрæмы мæйы кæрон æмæ джеоргуыбайы мæйы Уастырджийы бонты. Бæрæгбон-иу ахаста къуыригæйттæ, адæм-иу æм сæхи цæттæ кæнын райдыдтой рагацау. Иæ бынмæ-иу æрбаластой кусæрттæгтæ, арахъ, бæгæны, сæн. Аргæвстой-иу гал, фыстæ.
Джеры дзуармæ куывтой тынг зæрдиагæй, адæмы уырныдтæ цыдæр æгæрон тых ис дзуармæ, æмæ йæм сæ рынчынты кодтой, уæлдайдæр, зондæй чи фæцудыдта, ахæмты. Рынчыны-иу бæндæнтæй бабастой æмæ, кувæндонмæ хæстæг цы сæрсæфæн ис, уырдæм-иу æй ауагътой, дæ хæйрæджы ном зæгъ, науæд дæ аппардзыстæм ардыгæй, зæгъгæ. Рынчын-иу цы нæмттæ загъта, уыдон-иу гæххæттыл ныффыстой æмæ-иу сæ басыгътой. Куыд дзурынц, афтæмæй уыцы рынчынтæй бирæтæ сдзæбæх.
Джеры дзуарыл адæм абон дæр фæдзæхсынц сæхи. Скувынц æм, цæмæй сæ Джеры Уастырджийы хорзæх уа, амондджын уой, амондджын фæндæгтыл цæуой.
Джеры дзуар – божество, помогающее душевнобольным людям (см. Джеры дзуар). Святилище Джеры дзуар находится в Дзауском районе, близ селения Джери. Джеры дзуару поклонялись не только осетины, но и грузины. Праздник проводился дважды в год: в августе и в ноябре, в дни Уастырджи, длился неделю. Народ готовился к нему заранее. В святилище привозили жертвенных животных, араку, пиво, вино.
На Джеры дзуара люди возлагали особые надежды. Им казалось, что он обладает способностью исцелять душевнобольных людей и привозили их в святилище. Больного обвязывали веревками и опускали в пропасть, требуя, чтобы он назвал имена чертей, мучающих его. Названные имена записывались на бумажку и сжигались. Рассказывают, что многие больные в результате такого «лечения» исцелялись.
Джеры дзуару поклоняются и сегодня, просят, чтобы он не обделил людей своей благодатью, даровал всем счастливую жизнь.
Джеоргуыбайы æхсæвы куывд
Полезное
Смотреть что такое «Джеоргуыбайы æхсæвы куывд» в других словарях:
Джеоргуыбайы æхсæвы куывд – перевод — см. Джеоргуыбайы æхсæвы куывд Молитва в ночь Джеоргуыба – Хуыцау, табу Тебе! О Создатель Вселенной, пошли нам Свою благодать И благодать Своих дзуаров. – Оммен, Хуыцау! – Тбау Уацилла, в твоей власти наши хлеба и живность, Пошли нам такую… … Словарь по этнографии и мифологии осетин
ДЖЕОРГУЫБАЙЫ БÆРÆГБОН — см. тж. Джеоргуыба, ДЖЕОРГУЫБА см. ДЖЕОРГУЫБАЙЫ БÆРÆГБОН – перевод Ирон адæм стыр кад, стыр аргъ кæнынц сæ зæдтæн, сæ дзуæрттæн. Фæлæ уыцы дзуæртты хсæн дæр уæлдай кадджындæр бынат ахсы … Словарь по этнографии и мифологии осетин
ДЖЕОРГУЫБАЙЫ БÆРÆГБОН – перевод — см. ДЖЕОРГУЫБАЙЫ БÆРÆГБОН, ДЖЕОРГУЫБА Осетины, как известно, очень чтят своих дзуаров, но особо почетное место в пантеоне осетинских святых, да и в сердцах людей, занимает Уастырджи – покровитель мужчин, путников, защитник бедных и обездоленных,… … Словарь по этнографии и мифологии осетин
Джеоргуыбайы куывд Дзывгъисы дзуары бын — см. Джеоргуыбайы куывд Дзывгъисы дзуары бын – перевод – Хуыцау! Табу Дæхицæн, Хуыцау! – Оммен, Хуыцау! – Иу бон Дæ ном куы ссарæм, уæд нын сæдæ боны æххуыс ахъазгæнæг фæу! – Оммен, Хуыцау! – Абон фæдзæхсыны кадджын бон у, Æ … Словарь по этнографии и мифологии осетин
Джеоргуыбайы куывд Дзывгъисы дзуары бын – перевод — см. Джеоргуыбайы куывд Дзывгъисы дзуары бын Молитва в дни праздника Джеогуыба в святилище Дзывгис – Хуыцау, Тебе молимся, Хуыцау! – Оммен, Хуыцау! – Если мы один раз вспомним Твое имя, Сто раз помоги нам. – Оммен, Хуыцау! – С … Словарь по этнографии и мифологии осетин
Нывонды куывд Джеоргуыбайы бæрæгбон — см. Нывонды куывд Джеоргуыбайы бæрæгбон – перевод – Стыр Хуыцауы хорзæх нæ уæд! – Оммен, Хуыцау! – Кæддæриддæр нын æххуысгæнæг куыд уа, Уыцы амонд нæ уæд! – Оммен, Хуыцау! – Бæрæгбон у, æмæ ныл афæдзæй афæдзмæ домбайдæрæй куыд цæуа … Словарь по этнографии и мифологии осетин
Нывонды куывд Джеоргуыбайы бæрæгбон – перевод — см. Нывонды куывд Джеоргуыбайы бæрæгбон Молитва перед закланием жертвенного животного в дни праздника Джеоргуыба – Да благословит нас Всевышний! – Оммен, Хуыцау! – Пусть он всегда помогает нам Да будет нам такое счастье! – Оммен, Хуыцау! – Се … Словарь по этнографии и мифологии осетин
ДЗУÆРТТЫ КУЫВДТЫТÆ — Молитвы в честь дзуаров Куывд Хуыцауы дзуары бон Хуыцауы дзуары бæрæгбоны куывд Уастырджийы куывд Ныхасы Уастырджийы куывд … Словарь по этнографии и мифологии осетин
ДЗЫВГЪИСЫ ДЗУАР — см. ДЗЫВГЪИСЫ ДЗУАР – перевод Ирыстоны зындгонддæр кувæндæттæй иу у Дзывгъисы дзуары кувæндон. Кувæндон ис Куырттаты комы, Дзывгъисы хъæуы цур. Æвæццæгæн, раздæр уыд иу хъæуы кувæндон, фæлæ куыдфæстæмæ сси æнæхъæн комы кувæндон. Иæ бæрæгбон вæййы … Словарь по этнографии и мифологии осетин
УАСТЫРДЖИ — Ирон мифологийы нæлгоймæгтыл (сылгоймæгтæ йын йæ ном дзургæ дæр нæ кæнынц, хонынц æй ЛÆГТЫ ДЗУАР) æмæ бæлццæттыл армдарæг зæд. Стыр Хуыцауы фæстæ Уастырджи ирон динон дунеæмбарынады ахсы дыккаг бынат. Цæры уæларвы. Уымæн, æрмæстдæр уымæн ис бар… … Словарь по этнографии и мифологии осетин
Поздравление на осетинском языке с праздником джеоргуыба
ÆРТÆ ЧЪИРИЙЫ КУВГÆЙÆ
— Хуыцау, табу Дæхицæн!
— Абон Дæ бон у, бирæ адæм Дæм кувынц, Хорздзинæдтæ Дæ курынц
Æмае хуыздæрæн кæй кувинæгтæ, кæй куывд айстай, Уый æмбал мах дæр фæкæн.
—Æнæниз, æнæмаст, хъæлдзæг, амондджын куыд уæм.
— Хуыцау, хорздзинадæй кæй зæрды цы ис, уыдон сæ къухы куыд æфтой, уыцы хорзæх ракæн!
— Фæсивæд рæствæндаг куыд уой кæддæриддæр, Бæстæ сабыр куыд уа, Адæм кæрæдзийы куыд æмбарой, Дунесфæлдисагг, уыцы хорзæх ракæн!
— Хуыцау, нæ чысыл фæллойаг нæ къухы бирæ ис цы уа, уыцы амонд нæ уæд.
— Фыдбылызтæй хызт цы уæм, Нæ кæстæртæн сабыр, рæсугъд фидæн цы уа, уыцы арфæ сæ уæд.
— Стыр Хуыцау, нæ кувинæгтæ Дын барст уæнт æмæ нæ Дæ хорзæх уæд
— Уæ Хуыцау, табу Дæуæн!
— Хуыцау, Дæ рафæлдисгæ адæмæн хорздзинæдтæ Дæ цæст бауарзæд!
— Уæ, Дунерафæлдисагг Хуыцау,
Абон цы дыууæ мыггаджы æмæ дыууæ кæстæры амонды тыххæй кувæм,
Уый рæстмæ фæкæн! Кæрæдзи уарзгæйæ куыд фæцæрой,
Сæ хæстæгдзинад мыггагæй мыггагмæ фидардæр куыд уа
Дыууæ кæстæры æмзай-æмзæронд куыд бауой æмæ дыууæ мыггаджы кæрæдзиуыл куыд бæттой!
— Уастырджи, табу дæхицæн!
Байраджы — бæхгæнæг, лæппуйы — лæггæнæг Уастырджи,
Ацы саби-чызджы амондджын фæкæн,
Иге райгуырагн хæдзарæй йæ цæрæн хæдзармæ амондджындæр къах чи æрбавæрдта,
— Бинонтæн адджын куыд фæуа, сыхбæстæн уарзон, Дыууæ кæстæрæн сæ хорз фæллой æмæ се ‘гъдау адæмы æхсæн нымад куыд уой!
— Уæ Мады Майрæм, уæдæ йæ авд лæппуйы мад фæкæн,
Иæ авд лæппуйæн авд авдæны куыд ауза, Цы бинонтæм æрцыд, уыдонмæ лæппуйы кæхцытæ куыд фæхæссой!
— Хоры Уацилла, Фосы Фæлвæра,
Уæ раттæггаг хор æмæ фосæй æфсæст куыд уæм
— Тбау Уацилла, фыдбылызæй нæ бахиз, Дуне сабыр куыд уа, æмæ нæ кæстæрты чындзæхсаевты абонау куыд бадæм!
— Хетæджы Уастырджи, табу дæуæн дæр! Ирыстон æнæфыдбылызæй куыд баззайа, ахæм арфæ ракæн!
— Бынаты Хицау, дæ бынмæ цы кæстæр æрбахызт, уый амондджын фæкæн!
— Афтæ ма чи зæгъа зæдтæй, мæ ном куы ссардтаиккой,
Уæд æз хуыздæр баххуыс кодтаин, зæгъгæ, Уымæн дæр нæ кувинæггаг барст уæнт!
— Уæ Хуыцау, табу Дæуæн!
— Дæ рафæлдыст адæмæн хорздзинæдтæ Дæ цæст бауарзæд!
— Уæ Дунерафæлдисæг Кадджын Хуыцау, Абон цы дыууæ мыггаджы æмæ дыууæ кæстæры циндзинадыл кувæм, Уый рæстмæ фæкаæ!
— Сæ хæстæгдзинад мыггагæй мыггагмæ фидар æмæ уарзон куыд уа,
Дыууæ кæстæры сæ фидар зонд æмæ фæллойæ адæмæн уарзон куыд уой!
— Уастырджи, табу дæхицæн!
Байраджы — бæхгæнæг, лæппуйы — лæггæнæг Уастырджи,
Ацы саби-чызджы рæствæндаг фæкæн!
— Уæ Бынаты Хицау, йæ ног бынатмæ амондджын къах бавæрæд,
Æнæниз куыд уа, йæ къаимæ дзы адджынæй куыд цæра!
— Уæ Мады Майрæм, уæдæ иæ авд лæппуйы æмæ иу цъæх чызджы мад фæкæн!
Иæ авд фыртæн авд чындзы куыд фена,
Иæ цоты цоты авдæнтæ куыд ауза!
— Тбау Уацилла! Фыдбылызæй нæ бахиз,
Дуне сабыр куыд уа,
Нæ кæстæрты чындзæхсæвты куыд бадæм!
— Хоры Уацилла, хорæфсæст нæ скæн!
— Фосы Фæлвæра, дæ лæвар фосæй куывдты æмæ чындзæхсæвты нывæндтæ куыд кæнæм, Уыцы арфæ нын ракæн.
— Зæдтæй ма афтæ чи зæгъы, мæ ном куы ссардтаиккой,
Уæд æз хуыздæр æххуыс бакодтаин, Уыдонæн дæр барст уæнт не ‘ртæ чъирийы!
— Чырысти рахизырдæм цы дзуар бафтыдта, Уыцы дзуарæфтыд фæкæн ацы хæдзар дæр!
НЫВОНДЫ КУЫВД ДЖЕУÆРГУЫБАЙЫ БÆРÆГБОН
— Стыр Хуыцауы хорзæх нæ уæд!
— Кæддæриддæр нын æххуысгæнæг куыд уа,
— Бæрæгбон у, æмæ ныл афæдзæй-афæдзмæ домбайдæрæй куыд цæуа,
—Уастырджийы бонтæ сты, æмæ Уастырджи хуыздæр ахъаз кæмæн ракодта,
Мах дæр уый æмбал куыд уæм, Ахæм амонд нæ уæд!
— Бинонтæ стæм, æмæ домбайдæр бинонтæ чи фæци. Стыр Бæрзонд Хуыцау хуыздæр хæрзтæ кæмæн ракодта,
Мах дæр уыдон æмбал куыд уæм, Ахæм хорзæх нæ уæд!
— Уæдæ нын сыхбæстæ ис æмæ уыцы сыхбæстима-кæрæдзийы æмбаргæйæ, уарзонæй куыд цæрæм, Ахæм амонд нæ уæд!
— Нæ хистæртæ амондджынæй, хъæлдзæгæй сæ кæстæрты циндзинадæй æфсæст куыд уой!
— Бæрæгбон у, æмæ хистæртæн Хуыцау ахæм ахъаз бакæнæд,
Æмæ сæ кæстæртæ фылдæрæй-фылдæр, амондджынæй-амондджындæр куыд кæной!
— Уæдæ афæдзæй-афæдзмæ кусæрттæ фæкæнæм, Æмæ сæ Стыр Хуыцау йæхимæ адджынæн кæмæн айста,
Мах дæр уый æмбал цы фæуæм,
Уастырджи нын кæддæриддæр æххуысгæнæг куыд уа.
Ахæм хорзæх нæ уæд!
— Зæдтæ бирæ сты, бирæ адæм сæм фæкуывтой. Нæ фыдæлтæн бирæ хорздзинад куыд дæттой,
— Хохæй быдырмæ цы дзуæрттæ ис,
Уыдон нын кæддæриддæр æххуысгæнæг куыд уой,
Ахæм амонд нын Хуыцау раттæд!
— Тæтæртупп нæ сæрты тæхагг у, æмæ нын нæ цонг домбай куыд кæна, уыцы амонд нæ уæд!
— Уæдæ, бæркадджын куыд уæм кæддæриддæр, Уыцы амонд нæ уæд!
— Дуне сабыр куыд уа, зæххы къорийыл адæм сæ кæрæдзийы куыд уарзой, Уыцы амонд нæ уæд!
— Къæсæры Уастырджи нын нæ къæсæр домбай куыд кæна,
Нæ фæндæгтæ та — рухс, Уыцы амонд нæ уæд!
— Гъеныр, уазæгæй чи ‘рбамбæлди, хæстæгæй чи ‘рбамбæлди,
Уыдон дæр амондджын куыд уой, Уыцы хорзæх нын ратт.
— Кусæрттаг хъабыл уæд,
Афæдзæй-афæдзмæ амондджын бæрæгбæттæ куыд кæнæм,
— Оммен чи загъта, уыдоны цардамонд дæр бирæ уæд!
ХИСТÆРЫ РАКУЫВД ЦИНЫ ФЫНГЫЛ
— О Стыр Хуыцау! Æмбал кæмæн нæй, Цытджын Иунæг Хуыцау, табу Дæхицæн!
— Мæнæ а хæдзары бинонты кувинæгтæ Дын æхцон фæуæнт!
— Æппает дуне рафæлдисæг Дæ, æмæ нæ Дæ хорзæх уæд!
— Ды нæ радтай цардмæ æмæ нæ царды рæсугъд фæндæгтыл араз!
— Дæ быны хорздзинадæй цы ис, Уыдонæй ацы хæдзар дæр хайджын куыд уа, уыцы арфæ ракæн!
— О Стыр Хуыцау, кæддæриддæр дын Дæ ном куывдты æмæ чындзæхсæвты
Æртыгай чъиритæй куыд арæм, Ахæм цард нын рауадз.
— Де сконд зæдтæ æмæ дауджыты хорзæх нæ уæд!
— Уæ, тæхгæ-нæргæ сызгьæрин Уастырджи, Хуыцауæй зæхмæ ирон адæмы минæвар дæ, Хуыцаумæ дын фæндаг ис, æмæ дзы ирон адæмæн хорздзинæдтæ курæг у!
— Дæ рахиз базыры бын сæ бакæн!
— Хуыцауы фыдæхæй сæ хъахъхъæн!
— Ды родæй гал кæныс, байрагæй — бæх, лæппуйæ — лæг,
Æмæ нæ кæстæртæ — де уазæг!
— Фыдбылызæй сæ бахиз!
— Бынаты дæр æмæ фæндагыл дæр — Кæддæриддæр дзæбæх куыд уой, Уыцы арфæ сын дæ цæст бауарзæд!
— Уæ зæлдагбоцъо уæларвон Уастырджи, Зæхмæ ирон адæммæ Хуыцауæй æххуысмæ æртæхыс, æмæ де ‘рбадæн бынæттæ алы ран дæр куывддонтæ систы.
Кад дын кæнынц ирон адæм æмæ сæ дæ хорзæх уæд!
— Лæгты дзуар дæ æмæ Ирыстоны лæгхъуаг макуы ныууадз!
— Хетæджы Уастырджи, Тымбылхъæды дзуар, табу дæхицæн!
— Хетæгæн зын сахат цы æххуыс бакодтай, афтæ ауд а хæдзарыл дæр!
Фарн сыл æфтауыс, сæ ныфс дæ,
Нымдгæнгæ дæ бынмæ кувынмæ, курынмæ цæуынц
Æмæ сæ-иу курдиаты рæстæг дæ хорзæхæй барæвдау!
— Хуыцаумæ кувæг ирон адæм стæм.
— Нæ зæрдæйы конд куыд у, нæ цард дæр нын афтæ скæнут!
— Æмзонд, æнгомдзинад ныл бафтаут!
— Хъæуæнгом æмæ сыхагуарзонæй куыд цæрæм, ахæм арфæ ракæнут!
— Горæты дзуæрттæ, Ирыхъæуы зæд, Уæ быны цæрæм, табугæнæг уын стаем, æмæ нæ уæ хорзæх уæд!
— Алыхуызон адæмтимæ у нæ цард æмæ, кæрæдзи куыд æмбарæм, уымæн ахъаз бакæнут!
— Хæлардзинад нæ царды нысан куыд суа!
— Уæ, Сыгъдæг Мады Майрæм, Моймæдзыд сылгоймæгтæ де ‘вджид сты æмæ сыл дæ хорзæх тау!
— Дæ раттæггаг кæстæртæ ирон адæммæ фылдæрæй-фылдæр куыд кæной!
— Дзæбæхæй сæ ныййарджыты фæндиаг куыд рæзой!
— Царды хорздзинæдтæй рæвдыд куыд уой, уыцы арфæ ракæн!
— Ныхы дзуар, къайады бардуаг дæ,
æмæ нæ чызджытæ хорз амæндтæ куыд хæссой!
— Нæлы дзуар, тырынтæ ды гуырын кæныс, æмæ чындзытæн фырттæ фылдæр куыд гуыра, Уыцы фарн рауадз!
— Нæ нæлгоймаг фæсивæд тархъæды хуызæн куыд кæна!
— Кæй хæдзары кувæм, уыдон дæр дзы хайджын куыд уой!
— Урс сызгъæрин Аларды æмæ æлхынцъæрфыг Рыныбардуаг, табу уæхицæн!
— Зæхмæ куы æрцæут, уæд-иу нæ хъазгæ-худгæйæ ныууадзут!
— Уе ‘ргом нæм макуы равдисут!
— Уæ чъылдыммæ уæм сызгъæрин тæбæгъты кувдзыстæм.
— Тхосты дзуар, табу дæхицæн!
— Нæ бæстыл сабырдзинад рауадз!
— Нæ кæстæртæ зындзинадмæ макуы бахауæнт!
— Тыхгæнæгæй сæ бахиз!
— Тыхы сæр нæ макуы бахъæуæд!
— Æвзвæндаджы Уастырджи, табу дæхицæн!
— Нæ кæстæртæ кæддæриддæр фæндагыл сты, æмæ амондджын фæндæгтыл куыд цæуой, Ахæм арфæ сын ракæн!
— Æрджынарæджы Тæтæртупп, æфсæнвæндаджы бар дæумæ ис.
Арыхъы Дурджынбæрзонды Уастырджи, Цыргъобауы дзуар,
Уæлдæфон фæндæгтæ уæ рæзты цæуынц,
.Æмæ-иу нæ фæсивæд фæндараст куыд кæной, уыцы арфæ сæ уæд.
— Æгас хæдзар куыд арой, уый сын уæ цæст бауарзæд!
— О Хоры Уацилла æмæ Фосы Фæлвæра, табу уæхицаен!
— Нæ гонтæ æмæ уæтæртæ хорæй æмæ фосæй дзаг куыд уой!
— Куывдтæ æмæ дзы чындзæхсæвтæ куыд кæнæм, ахæм арфæ нын ракæнут!
— Касуты дзуар, табу дæхицæн!
— Уалдзæджы зæд дæ, æмæ уалдзæджы цы куыстытæ бакæнæм,
Уыдон не ‘ппæтæн дæр фæззæджы куывдты хæринаг фæуæнт!
— Реком æмæ Мыкалгабыртæ, табу уæхицæн!
— Бæркад æфтауæг стут,
Æмæ нæ бæркæдтæ Сидæны цæхгæрау уæле исгæ,
Бынæй ахадгæ куыд уой!
— Хорз хъуыддæгты сæ куыд хардз кæнæм!
— Бахъуыды сахат нæхи къухы куыд уой!
— Агурын сæ куыд нæ хъæуа, ахæм арфæ ракæнут!
— Уæдæ мæнæ бынатæн кувæм,
Æмæ сæ Бынаты Хицауы хорзæх уæд!
— Кæддæриддæр сæ бынаты куывдтæ æмæ чындзæхсæвтæ куыд кæной, Ахæм амонд сæ уæд!
— Наф, хæдзарвæндаджы зæд дæ, æмæ сæ хæдзарвæндаг фидар куыд уа!
— Хорз гуырдтæ дзы куыд хъомыл кæна!
— Мыггагæн нæ, фæлæ æнæхъæн Ирыстонæн дæр кадгæнæг куыд уой!
— Иæ намыс ын уæлдæр куыд сисой!
— Сафа, бинонты æнгомдзинады бардуаг, Æртхурон, къонайы зæд, табу дæхицæн!
— Уæ алыварс цы бинонтæ ис, уыдон кæрæдзийæн уарзон куыд уой!
Кæстæрæй, хистæрæй цардамонд сæ хай!
— Саг алы хорз хъуыддагæй дæр сæ зæрдæ куыд рухс кæна!
— Сæ хæдзар куывддон куыд уа!
— Уыцы арфæтæ сын ракæнут!
— Ныхасы Уастырджи, табу дæхицæн!
— Нæ ныхæсты фарн æмæ амонд куыд уа!
— Зæдтæ æмæ дауджытæм куыд хъуысой!
— Æвзæргæнæджы куыд сæттой!
— Цы зæд, цы дуаджы æрымысыдыстæм, кæмæ скуывтам, —
Се ‘ппæты хорзæх дæр уаед а хæдзары, Ацы адæмы, Ирыстоны!
— Афæ ма цы зæд, цы дуаг зæгьдзæн, Мæ ном мын куы загътаид, уæд сын æз фылдæр фæахъаз уыдаин,
Уымæн дæр табу йæхицæн!
— Уæдæ нæ омменгæнджыты цæрæццаг хъæлæстæ æдзухдæр Ирыстоны арвы бын куыд нарой, Ахам амонд нæ уæд!